Chăm sóc SKSS vị thành niên, thanh niên là một trong những yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đến chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực và tương lai của giống nòi. Vấn đề SKSS vị thành niên, thanh niên được Bộ Y tế xác định là một nội dung ưu tiên trong Chiến lược Dân số - Sức khỏe sinh sản Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Trong Chương trình hành động số 34-CTr/TU ngày 29 tháng 12 năm 2017 của Tỉnh ủy Kiên Giang triển khai thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW, ngày 25 tháng 10 năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa XII về tăng cường công tác dân số trong tình hình mới, khi nói về giải pháp cho vến đề chăm sóc SKSS vị thành niên cũng đã nhấn mạnh: “…Thực hiện tốt nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục dân số, sức khỏe sinh sản trong và ngoài nhà trường. Hình thành kiến thức và kỹ năng về dân số, sức khỏe sinh sản, hôn nhân, gia đình và bình đẳng giới cho thanh niên và vị thành niên trên địa bàn tỉnh…” Với mục tiêu xác định cụ thể trong Chương trình hành động, là đến năm 2030, 90% nam, nữ thanh niên tỉnh ta được tư vấn, khám sức khoẻ trước khi kết hôn”. Để đạt được mục tiêu đó cần có sự quyết tâm cao của ngành chuyên môn và của cả xã hội.
10 năm qua, trên địa bàn tỉnh Kiên Giang đã có 9 huyện, thành phố, là: Hà Tiên, Kiên Lương, Hòn Đất, Tân Hiệp, Giồng Riềng, Gò Quao, An Minh, Phú Quốc và Kiên Hải triển khai các hoạt động chăm sóc SKSS trong khuôn khổ dự án “Tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn”. Lúc cao điểm chúng ta đã tổ chức và duy trì sinh hoạt 115 Cậu lạc bộ, nhóm kỹ năng sống thuộc địa bàn các khu dân cư và trong các Trường PTTH. Nhóm này do đoàn viên, thanh niên chủ trì tổ chức sinh hoạt, mỗi nhóm trung bình thu hút từ 20-30 thành viên thường xuyên tham gia sinh hoạt, là nòng cốt tuyên truyền kiến thức, kỹ năng về chăm sóc sức khỏe sinh sản và KHHGĐ trong cộng đồng. Xây dựng hơn 45 góc truyền thông, tư vấn cung cấp kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản cho vị thành niên thanh niên các trường PTTH. Các góc truyền thông này được trang bị tủ sách sức khỏe sinh sản, phục vụ nhu cầu tìm hiểu của vị thành niên. Dự án cũng đã phối hợp với Sở Giáo dục đào tạo tổ chức hàng trăm buổi tư vấn cộng đồng và sinh hoạt ngoại khóa về chăm sóc sức khỏe sinh sản trong các trường PTTH; tổ chức gần 100 sân chơi thanh niên chủ đề “Sức khỏe sinh sản cho vị thành niên”  cả 3 tuyến tỉnh, huyện xã, thu hút hàng chục ngàn lượt vị thành niên tham gia. Từ năm 2008 đến 2015, đã tổ chức khám và tư vấn sức khỏe sinh sản cho 32.000 lượt vị thành niên, chủ yếu là vị thành niên trong các trường PTTH, ngoài khám sức khỏe thông thường các bác sỹ sẽ tư vấn kiến thức chăm sóc sức khỏe cho từng trường hợp, một số phát hiện có bệnh được giới thiệu chuyển tuyến điều trị phù hợp. Giai đoạn này, chỉ riêng nguồn ngân sách Trung ương hỗ trợ cho Kiên Giang tổ chức các hoạt động chăm sóc SKSS vị thành niên trong khuôn khổ dự án “Tư vấn và khám sức khỏe trước khi kết hôn là 2 tỷ 213 triệu đồng. Tuy nhiên, những năm gần đây, do kinh phí từ Chương trình mục tiêu Quốc gia Dân số-KHHGĐ đầu tư cho dự án Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân tỉnh Kiên Giang bị cắt giảm, nguồn lực chủ yếu cho hoạt động chăm sóc SKSS vị thành niên trên địa bàn tỉnh là nguồn kinh phí địa phương nên việc triển khai các hoạt động ngày càng khó khăn, ảnh hưởng không nhỏ đến mục tiêu đề ra.

Đoàn viên thanh niên huyện Tân Hiệp tham gia tuyên truyền về Dân số và sức khỏe sinh sản nhân Mít-tinh diễu hành nhân Kỷ niệm Ngày Dân số Thế giới 11-7-2018.

Thực tế hiện nay, vị thành niên, thanh niên đã có sự thay đổi về tập quán và văn hóa, như lập gia đình ở độ tuổi muộn hơn và gia tăng quan hệ tình dục trước hôn nhân. Do đó, dù đã có nhiều nỗ lực trong công tác tuyên truyền giáo dục, song tình trạng quan hệ tình dục sớm, quan hệ tình dục không an toàn, mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn, nguy cơ lây nhiễm bệnh lây truyền qua đường tình dục, nhiễm HIV ở vị thành niên, thanh niên vẫn có xu hướng gia tăng, nhất là khu vực nông thôn, vùng sâu các khu công nghiệp tập trung. Quan hệ tình dục và mang thai ở tuổi vị thành niên rất nguy hiểm, dẫn đến các hệ lụy, hậu quả nghiêm trọng.
Điều tra Quốc gia về SKSS và tình dục năm 2015 do Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc thực hiện chỉ ra tuổi trung bình lần quan hệ tình dục đầu tiên của các đối tượng điều tra là 18,7 tuổi, khá sớm so với sự phát triển hoàn thiện về thể chất, nhất là ở nữ giới. Bên cạnh đó, kiến thức, kỹ năng cơ bản về bảo vệ, chăm sóc SKSS của vị thành niên, thanh niên còn nhiều hạn chế. Theo số liệu của Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em (Bộ Y tế), tỷ lệ mang thai ở vị thành niên tại Việt Nam có giảm đôi chút trong những năm gần đây nhưng vẫn ở mức cao và rất đáng lo ngại. Năm 2010, mang thai ở vị thành niên chiếm 3,24%; năm 2012, con số này tăng lên 3,39% và giảm xuống 2,66 % năm 2015. Trong khi đó, vị thành niên, thanh niên vẫn gặp phải nhiều khó khăn khi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc SKSS và tình dục đảm bảo chất lượng. Chẳng hạn, các dịch vụ KHHGĐ hiện nay tập trung chủ yếu vào những người đã kết hôn. Việc cung cấp thông tin, dịch vụ thân thiện về SKSS chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của vị thành niên, thanh niên. Vẫn còn nhiều khoảng trống trong công tác cung cấp thông tin và dịch vụ chăm sóc SKSS, sức khỏe tình dục cho thanh niên và vị thành niên.

Học sinh trường PTTH Vĩnh Hòa, huyện U Minh Thượng tham gia một buổi truyền thông tư vấn về chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên do Sở Giáo dục & Đào tạo Kiên Giang phối hợp với Chi cục Dân số-KHHGĐ tỉnh tổ chức năm 2017.

Tháng Hành động Quốc gia về Dân số và ngày Dân số Việt Nam 26-12 năm nay với chủ đề: “Chăm sóc SKSS vị thành niên, thanh niên vì tương lai giống nòi”, vì thế bộ máy làm công tác dân số các cấp cần tích cực đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục về SKSS cho vị thành niên, thanh niên trẻ tại địa bàn; tăng cường lồng ghép giữa truyền thông và cung cấp dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe nhân các chiến dịch; chú trọng mở rộng đối tượng vận động là cha mẹ, ông bà… để giáo dục, động viên con em trong việc chủ động tham gia tư vấn và khám, chăm sóc sức khỏe định kỳ; các cấp Ủy, chính quyền địa phương, các ban,ngành, đoàn thể trên địa bàn tỉnh tiếp tục đồng hành cùng công tác dân số; tích cực phối hợp, tham gia và động viên mọi tầng lớp nhân dân hưởng ứng.
Bên cạnh đó, cổ vũ và tạo mọi điều kiện để vị thành niên, thanh niên tích cực học tập, lao động, chủ động tham gia các hoạt động tư vấn, chăm sóc sức khỏe nói chung, SKSS, sức khỏe tình dục lành mạnh nói riêng; đảm bảo để vị thành niên, thanh niên được quan tâm chăm lo toàn diện và thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình. Đồng thời kêu gọi xã hội hóa các hoạt động chăm sóc SKSS cho vị thành niên, thanh niên góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời gian tới./.

Bài và ảnh: Tuấn Nghĩa